Τα αποδημητικά έχουν κάνει ήδη αισθητή την παρουσία τους και είναι πλέον συχνές οι συναντήσεις με μπεκάτσες, φάσσες, τσίχλες κ.λπ. Εφ’ όσον συναντούμε όμως αυτά τα πουλιά, αρκετά από τα οποία καρπωνόμαστε, δεν είναι λίγες οι φορές που γινόμαστε μάρτυρες πραγματικά παράξενων φαινομένων.

Του Λεονάρδου Ν. Στεφάνου, Δασοπόνου

Αρκετές φορές πληροφορήθηκα από συναδέλφους κυνηγούς που πήγαν να κυνηγήσουν τσίχλες ή φάσσες, ότι στα μέρη που επισκέφτηκαν σήκωσαν και αρκετές μπεκάτσες, γεγονός διόλου παράξενο αφού τα συγκεκριμένα είδη έχουν κοινούς βιότοπους. Το παράξενο είναι ότι μέρη που αποτελούν τα συνηθισμένα στέκια τους αυτή την εποχή μπορεί να είναι άδεια και να πάει κάποιος για τσίχλες μέσα στα αμπέλια και τους ελαιώνες με καλοκαιρία και να τις σηκώνει όπως τα ορτύκια.

Ασυνήθιστα φαινόμενα

Πριν μερικά χρόνια που επικρατούσαν ισχυροί νότιοι άνεμοι όλο τον Σεπτέμβριο, τα πρώτα σοβαρά περάσματα ξεκίνησαν από τις 26 του ίδιου μήνα και το τελευταίο αξιόλογο πέρασμα έγινε στις 6 Δεκεμβρίου και αποτελεί προσωπική μου μαρτυρία.

Δεν είναι λίγες οι φορές που κυνηγάμε στον κάμπο, με ντάλα ήλιο, περπατητό για τσίχλες και σηκώνουμε παπιά μέσα από κανάλια ή νερόλακκους και μιλάμε για περαστικά πουλιά σε μεγάλα κοπάδια, όχι ντόπια.

Ένα άλλο φαινόμενο είναι αυτό που μπορεί να παρατηρήσουμε με τις τσίχλες. Ενώ είναι σε τεράστιους αριθμούς στους τόπους βοσκής τους, μέσα στους ελαιώνες, το βράδυ δεν πετάνε να πάνε στον τόπο όπου κουρνιάζουν. 

Άλλο φαινόμενο είναι η ουσιαστική ανυπαρξία της Δεντρότσιχλας (Turdus viscivorus) και Γερακότσιχλας (Turdus pilaris) από την κεντρική Ελλάδα και κάτω, αφού τις συναντούμε μόνο σε απομονωμένες περιοχές σε μεγάλα υψόμετρα και σε μικρούς αριθμούς. 

Εκτός βέβαια από τις περιπτώσεις που επικρατούν δυσμενή καιρικά φαινόμενα τα οποία οδηγούν τα πουλιά σε χαμηλότερα υψόμετρα.

Σε αναζήτηση τροφής

Για όλα τα παραπάνω μπορούν να δοθούν απαντήσεις που υποθετικά τα ερμηνεύουν, δεν παύουν όμως να είναι προσωπικές εκτιμήσεις. Πρέπει πρώτα από όλα να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι τα πτηνά μετακινούνται υπό το καθεστώς του εξαναγκασμού. Αναγκάζονται δηλαδή να φύγουν από έναν τόπο και να πάνε σε κάποιον άλλο από κάποιον παράγοντα.

Αυτός μπορεί να είναι μετεωρολογικού χαρακτήρα, π.χ. οι μπεκάτσες ή οι πάπιες μπορεί να παρουσιαστούν σε μεγάλους αριθμούς όταν επίκειται μια σφοδρή κακοκαιρία με χιονοπτώσεις και μεγάλη πτώση της θερμοκρασίας που θα κάνει την εξεύρεση της τροφής τους προβληματική.

Τα πουλιά δεν έχουν την αίσθηση του κρύου με τον τρόπο που το νιώθει ο άνθρωπος, αλλά ρυθμίζουν τον μεταβολισμό τους ανάλογα, ώστε να αντισταθμίζουν την απώλεια θερμότητας, καταναλώνοντας ενέργεια είτε από τα σωματικά τους αποθέματα είτε από την τροφή που καταναλώνουν. Αν σκεφτούμε ότι λόγω της ελαφριάς τους κατασκευής, επειδή πρέπει να πετάνε, δεν μπορούν να έχουν μεγάλα αποθέματα λίπους, καταλαβαίνουμε ότι όσο πιο μικρό είναι ένα πτηνό τόσο μεγαλύτερη ποσότητα τροφής, πλούσιας σε ενέργεια, πρέπει να καταναλώσει. Στα μικρά πουλιά, οι απώλειες θερμότητας είναι ακόμα μεγαλύτερες γιατί έχουν πολύ μεγάλη επιφάνεια επιδερμίδας σε σχέση με το σωματικό τους βάρος.

Μερικές πιθανές εξηγήσεις

Είναι λοιπόν εύκολο να καταλάβει κανείς ότι το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα πτηνά κατά τη χειμερινή περίοδο, με εκτεταμένη χιονοκάλυψη, είναι η εξεύρεση τροφής και όχι το κρύο.

Το φαινόμενο όπου σηκώνουμε πουλιά, π.χ. μπεκάτσες, σε μεγάλους αριθμούς εκτός των συνηθισμένων τους αγαπημένων περιοχών, ή σε μια περιοχή να μη βρούμε πουθενά πουλιά και μέσα σε μια λαγκαδιά, σε 100 μέτρα, να σηκώσουμε 6-7, μπορεί να έχει πολλές εξηγήσεις.

Η πρώτη είναι ότι τα πουλιά ταξίδευαν μαζί, στάθμευσαν εκεί και δεν πρόλαβαν να σκορπίσουν στα αγαπημένα στέκια τους.

Άλλη εξήγηση, σε περιοχές με λίγες βροχοπτώσεις, είναι ότι λόγω της επικράτησης βορείων ανέμων μπορεί το έδαφος να στέγνωσε, τα σκουλήκια κατέβηκαν σε βαθύτερα στρώματα του εδάφους, οπότε και οι μπεκάτσες συγκεντρώθηκαν σε περιοχές που υπάρχει περισσότερη υγρασία, άρα και περισσότερη και πιο εύκολα διαθέσιμη τροφή.

Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να παρατηρηθεί και σε περιπτώσεις που τα γύρω βουνά καλυφθούν από χιόνι και μετά ξαστερώσει ο ουρανός, οπότε επικρατεί παγετός και το χώμα πετρώνει κάνοντας τα βουνά τελείως αφιλόξενα για τις μπεκάτσες.

Με ούριους ανέμους

Όλα τα αποδημητικά πουλιά χρησιμοποιούν για τις μετακινήσεις τους μόνο τους ούριους ανέμους που ευνοούν την πτήση τους προς τον τόπο προορισμού τους. 

Κατά τη διάρκεια της κυνηγετικής περιόδου, το φθινόπωρο τα πουλιά μετακινούνται από τον βορρά προς τον νότο, βασικός λοιπόν παράγοντας στο να πραγματοποιήσουν τη μετακίνησή τους αυτή αποτελεί η επικράτηση βορείων, βορειοδυτικών, αλλά και βορειανατολικών ανέμων.

Σημαντικό ρόλο παίζει και η διαύγεια της ατμόσφαιρας.

Οπότε είναι φανερό ότι η επικράτηση νοτίων ανέμων και η συννεφιά καθηλώνει τα πουλιά στο έδαφος και δεν τους επιτρέπει να ταξιδέψουν τουλάχιστον πάνω από θαλάσσιες εκτάσεις, αυτός ο περιορισμός βέβαια δεν ισχύει σε τόσο μεγάλο βαθμό για τα υδρόβια. Ένα άλλο εμπόδιο είναι και η επικράτηση θυελλωδών ανέμων, ακόμα κι αν είναι ευνοϊκής φοράς.

Νοτιάδες και υψηλές θερμοκρασίες

Έτσι λοιπόν μπορούμε να εξηγήσουμε την καθυστερημένη παρουσία πολλών αποδημητικών μετά από επικράτηση νοτιάδων για μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά την κυρίως εποχή των περασμάτων, σε συνδυασμό βέβαια με βροχοπτώσεις και συννεφιές το φαινόμενο εντείνεται.

Η σημαντική μείωση της παρουσίας αποδημητικών ειδών όπως η Δεντρότσιχλα και η Γερακότσιχλα στη νότια κυρίως Ελλάδα και ο περιορισμός κυρίως στη βόρεια Ελλάδα και τα μεγάλα υψόμετρα οφείλεται στο ότι τα πουλιά αυτά είναι κυρίως ψυχρόβια και με την άνοδο της θερμοκρασίας δεν χρειάζεται να κατεβούν νοτιότερα για την εξεύρεση της τροφής τους, οπότε γίνονται ακριβοθώρητες για τους κυνηγούς από τη Θεσσαλία και κάτω, αφήνοντάς τους μόνο με τις αναμνήσεις. Ας δούμε όμως πού θα αναζητήσουμε μερικά από τα πιο δημοφιλή στους κυνηγούς θηράματα αυτής της εποχής.

Αναζητώντας τη βελουδομάτα

Το δημοφιλέστερο θήραμα στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις προτιμήσεις των κυνηγών, είναι η μπεκάτσα. Αυτή την εποχή θα την αναζητήσουμε σε πυκνά δάση κωνοφόρων και πλατύφυλλων με αρκετό υπόροφο και αρκετή υγρασία.

Μερικά από τα βασικά στοιχεία που πρέπει να έχει μια περιοχή για να φιλοξενεί μόνιμα τις μπεκάτσες, είναι η ύπαρξη υγρασίας άρα και τροφής, σε διαφορετική περίπτωση η παρουσία των πουλιών θα είναι μόνο περιστασιακή κατά τις περιόδους των περασμάτων και μετά τις πρώτες δυο-τρεις μέρες τα πουλιά θα φεύγουν για άλλα μέρη, με περισσότερη διαθέσιμη τροφή.

Όταν αρχίσει να χιονίζει και να κρυώνει περισσότερο ο καιρός, οι μπεκάτσες αρχίζουν να κατεβαίνουν χαμηλότερα αφού ο παγετός που επικρατεί στα μεγάλα υψόμετρα το βράδυ δεν τις αφήνει να βοσκήσουν. 

Όσο περνάει ο καιρός και πέφτει περισσότερο η θερμοκρασία, τα πουλιά θα κατέβουν ακόμα χαμηλότερα σε ανατολικές και νότιες εκθέσεις που είναι πιο ζεστές και σε χαμηλές λαγκαδιές, με πυκνή βλάστηση και υγρασία. Σε περιπτώσεις που επικρατεί παγετός περισσότερο από δύο τρεις μέρες, οι μπεκάτσες αναζητούν μέρη με πυκνή βλάστηση και τρεχούμενα νερά που δεν παγώνουν κι έχουν μαλακή λάσπη στις όχθες. Αν κι εκεί δυσκολέψουν τα πράγματα, τότε αποδημούν νοτιότερα ή πάνε στα νησιά και τις παραθαλάσσιες περιοχές.

Κυνηγώντας φάσσες

Ένα άλλο πολύ δημοφιλές θήραμα που προσφέρεται και για αυτούς που δεν έχουν στην κατοχή τους σκύλο είναι η φάσσα.

Θήραμα σκληρό και λεβέντικο, θα την αναζητήσουμε στην αρχή γύρω στα τέλη του Οκτώβρη στους αυχένες των βουνών όπου γίνονται τα πρώτα μπασίματα των κοπαδιών.

Μετά τα κοπάδια αυτά θα αναζητήσουν τα μέρη που θα πηγαίνουν για την τροφή τους, η τροφή της αποτελείται κυρίως από καρπούς δασικών δέντρων όπως η βελανιδιά, η οξιά και τα δημητριακά όπως το σιτάρι και κυρίως το καλαμπόκι. Εάν υπάρχει αρκετό βελανίδι, τα πουλιά παραμένουν στα δάση βελανιδιάς όπου και αναζητούν την τροφή τους. Εάν τα βελανίδια υπάρχουν άφθονα παντού, τότε και τα πουλιά είναι σπασμένα σε μικρά κοπάδια συνήθως που βόσκουν σκόρπια με προτίμηση στα σημεία αυτά του δάσους που είναι πιο ήσυχα.

Σε περιόδους που τα βελανίδια υπάρχουν κατά τόπους, τότε οι φάσσες συναντώνται εκεί σε μεγάλες συγκεντρώσεις. Τα πουλιά θα παραμείνουν εκεί μέχρι να εξαντληθούν τα αποθέματα φαγητού ή να το καλύψει το χιόνι.

Πρέπει να είμαστε πολύ συνετοί και να μην ενοχλούμε κάθε μέρα τα πουλιά με πολλές τουφεκιές γιατί θα αλλάξουν μέρος και θα τα ξαναψάχνουμε.

Αν τελειώσουν τα βελανίδια ή τα καλύψει το χιόνι, τότε οι φάσσες θα αναζητήσουν την τροφή τους στους κάμπους με τα καλαμπόκια, ένα κυνήγι για όσους διαθέτουν γερά νεύρα, πολλή τύχη, αλλά και ώρα για χάσιμο. Αυτήν την περίοδο καλό θα είναι να ψάξουμε να βρούμε από πού περνάνε τα πουλιά κατά την μετακίνηση τους προς την περιοχή τροφοληψίας και αντίστροφα, κάτι όχι και τόσο εύκολο αλλά αποδοτικό, εάν βρεθεί το σωστό πόστο.

Στα τσιχλοκάρτερα

Μια οικογένεια θηραμάτων που κρατάει απασχολημένους τους κυνηγούς για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της κυνηγετικής περιόδου μετά από την πρώτη τους εμφάνιση είναι οι τσίχλες.  Στην αρχή θα τις αναζητήσουμε στα περάσματα όπου κάνουν τα μπασίματά τους όλες μαζί ανακατεμένες. Μετά από αυτήν την περίοδο, θα αναζητήσουμε τις τσίχλες και τα κοτσύφια σε όλα τα δάση και τους θαμνότοπους. 

Αυτή την εποχή, οι τσίχλες συχνάζουν ιδιαίτερα μέσα στους ελαιώνες. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή την περίοδο που γίνεται η συγκομιδή των ελιών γιατί υπάρχει κίνδυνος τόσο για τραυματισμούς όσο και καταστροφές στους ελαιώνες, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει προστριβές με δυσάρεστα για την κυνηγετική οικογένεια αποτελέσματα.

Το πρωί και το βράδυ κυνηγάμε τις τσίχλες στο καρτέρι, στο δρομολόγιο από την κούρνια για τον τόπο τροφοληψίας και αντίστροφα. Ανάλογα με το αν φυσάει νοτιάς ή βοριάς, πρέπει να βρούμε από πού περνάνε τα πουλιά.

Τις γερακότσιχλες και τις δεντρότσιχλες θα τις αναζητήσουμε στην αρχή στα υψηλά δάση κωνοφόρων όπου θα τις κυνηγήσουμε με καρτέρι στην περιοχή που παίζουν αναζητώντας την τροφή τους. Όταν τις αναγκάσει ο καιρός, οι γερακότσιχλες θα αναζητήσουν την τροφή τους στα καρποφόρα δέντρα, τους αμπελώνες και τα χωράφια με το μπαμπάκι.

Με σεβασμό στην ξένη περιουσία και το θήραμα

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να επιστήσω την προσοχή σας, και αυτό γιατί οι υποτιθέμενες καταστροφές στα καρποφόρα δέντρα από τους κυνηγούς έχουν δημιουργήσει τριβές με αγροτικούς συνεταιρισμούς. Να τονίσω ότι τέτοιου είδους τριβές έχουν οδηγήσει ακόμα και στην απαγόρευση του κυνηγιού σε μερικές περιοχές. Θέλω λοιπόν να επιστήσω την προσοχή σας στην ξένη περιουσία και το σεβασμό στο θήραμα.