Η Κρητική Ομάδα Σκύλων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων στη Ρόδο

Η Κρητική Ομάδα Σκύλων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (ΚΟΣ) και πιο συγκεκριμένα το κλιμάκιο της ανατολικής Κρήτης (Σπύρος & Ντάικα) βρέθηκε στο σμαραγδένιο νησί, τη Ρόδο.

Η παρουσία τους εκεί κρίθηκε απαραίτητη κι επιβεβλημένη, καθώς η απαράδεκτη, εγκληματική χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων είναι τόσο διαδεδομένη στην Ελλάδα, που έχει λάβει -με αποδείξεις από τη δράση όλων των ομάδων εκπαιδευμένων σκύλων που δραστηριοποιούνται- τη μορφή μάστιγας.

Υπήρξαν πολλά κρούσματα το προηγούμενο διάστημα, σε διάφορα σημεία της Ρόδου (κυρίως στο νότιο μέρος του νησιού) και ο Κυνηγετικός Σύλλογος Ρόδου έκανε έκκληση στην Α΄ Κυνηγετική Ομοσπονδία Κρήτης Δωδεκανήσου Α΄ ΚΟΚΔ) για τη συνδρομή της ΚΟΣ.

Τα αποτελέσματα της διήμερης επίσκεψης της ΚΟΣ στη Ρόδο είναι τα ακόλουθα:
• Ήδη από την πρώτη μέρα που η Ντάικα έπιασε δουλειά (Παρασκευή 22-9-2017), δυστυχώς υπήρξαν ευρήματα. Πιο συγκεκριμένα, σε αυτοψία στην τοποθεσία Παναγία η Γαλατούσα, στο Βάτι Νοτίας Ρόδου βρέθηκαν δύο (2) σκυλιά και τέσσερα (4) δολώματα
• Σ’ επίσκεψη που πραγματοποιήθηκε ξανά στην τοποθεσία Παναγία η Γαλατούσα (Σάββατο 23-9-2017), στο Βάτι Νότιας Ρόδου, βρέθηκαν έξι (6) δολώματα και νεκρά δύο (2) σκυλιά και μια (1) αλεπού.
• Σε τοποθεσία κοντά στον Άγιο Φιλήμονα, στην Αρνίθα Νότιας Ρόδου βρέθηκαν δέκα (10) δολώματα (Σάββατο 23-9-2017).

Συνολικά η Ντάικα εντόπισε 20 δολώματα και 5 νεκρά ζώα (4 σκύλους και μία αλεπού). Σ΄ αυτά πρέπει να προστεθούν άλλα 12 δολώματα που κατάφεραν να εντοπίσουν οι θηροφύλακες του Κ.Σ. Ρόδου.

Πληροφορίες για την ΚΟΣ
Η δημιουργία μίας Ομάδας Σκύλων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων για την Κρήτη, προέκυψε ως ιδέα και ανάγκη, έπειτα από την επιτυχή εμφάνιση αντίστοιχης Ευρωπαϊκής Ομάδας (ECT) στην Κρήτη το 2011 και το 2012, στο πλαίσιο υλοποίησης του LIFE09 NAT/ES/000533 «Καινοτόμες Δράσεις για την Αντιμετώπιση της Παράνομης Χρήσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων σε Μεσογειακές Πιλοτικές Περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης», το οποίο έληξε τον Οκτώβριο του 2014.

Σε επαφές και συζητήσεις που είχε διενεργήσει το Πανεπιστήμιο Κρήτης – Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης τόσο με τη Δ/νση Δασών της Περιφέρειας Κρήτης όσο και με εκπροσώπους της Α’ Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Κρήτης και Δωδεκανήσου (ΑΚΟΚΔ) και των Κυνηγετικών Συλλόγων-μελών του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κυνηγετικών Συλλόγων και Κυνηγών της Κρήτης, είχε εκφραστεί έντονο το ενδιαφέρον να υποστηριχθεί η δημιουργία μιας αντίστοιχης εκπαιδευμένης ομάδας σκύλων που θα επιχειρεί στην Κρήτη. Σε συνέχεια των επαφών αυτών και πριν τη λήξη του προγράμματος LIFE09 NAT/ES/000533 το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης κατέθεσε αίτημα χρηματοδότησης δράσεων After-LIFE προς το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντης, τον Ιούλιο του 2014.

Μεταξύ των δράσεων που προτάθηκαν να υλοποιηθούν είναι και η δημιουργία μίας Ομάδας Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων και Δηλητηριασμένων Ζώων στην Κρήτη στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ομάδας Σκύλων (European Canine Team – ECT). Η δράση αυτή προτάθηκε να ενταχθεί στο «After-LIFE Plan», καθώς θεωρείται η πιο δημοφιλής και βραχυπρόθεσμα αποτελεσματική του βασικού προγράμματος LIFE+ «Καινοτομίες Ενάντια στην Παράνομη Χρήση Δηλητηριασμένων Δολωμάτων» (LIFE09NAT/ES/000533), βάσει και των αποτελεσμάτων των δύο (2) επιθεωρήσεων-αυτοψιών που πραγματοποίησε η ECT στην Κρήτη, τον Οκτώβριο του 2011 και τον Οκτώβριο του 2012.

Οι εκπρόσωποι του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη ανταποκρίθηκαν θετικά και με μεγάλη θέρμη, κάνοντας πραγματικότητα τη στελέχωση μίας ομάδας ειδικά εκπαιδευμένων σκύλων και χειριστών στην ανεύρεση δηλητηριασμένων δολωμάτων, νεκρών δηλητηριασμένων ζώων αλλά και συγκεκριμένων τοξικών ουσιών που χρησιμοποιούνται για την εξολόθρευση άγριων ή/και δεσποζόμενων ή/και αδέσποτων ζώων στην ύπαιθρο του νησιού. Το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντης, χρηματοδότησε για 30 μήνες (01/01/2015 έως 30/06/2017) το πρόγραμμα «Καινοτόμες Δράσεις Ενάντια στα Δηλητηριασμένα Δολώματα – Πρόγραμμα After-LIFE».

Η εκπαίδευση των σκύλων της Ομάδας ΚΟΣ ξεκίνησε αμέσως μετά τη γέννησή τους, διήρκεσε 18 μήνες και πραγματοποιήθηκε στην Ανδαλουσία (Ισπανία), από το Ειδικό Κέντρο Εκπαίδευσης “Perros contra el Veneno” με έδρα στην Ισπανία (Glorieta de la Cruz No. 11, ES-23560 – Huelma, Spain). Πρόκειται για ειδική πρότυπη μονάδα εκπαίδευσης σκύλων εργασίας, η οποία δραστηριοποιείται από 25ετίας στο χώρο και θεωρείται αυθεντία στο αντικείμενο πανευρωπαϊκά, έχοντας εκπαιδεύσει περισσότερες από 10 ομάδες ανίχνευσης δηλητηριασμένων δολωμάτων σε Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα και αλλού.

To Ειδικό Κέντρο Εκπαίδευσης “Perros contra el Veneno” ξεκίνησε τη δραστηριότητά του το 1993 εκπαιδεύοντας σκύλους στην ανεύρεση παράνομων εκρηκτικών υλών με τη μέθοδο “DE Jelova”, η οποία είναι αναγνωρισμένη από τη Διεθνή Κυνολογική Ομοσπονδία (Federation Cynologique Internationale-FCI) με κωδικό αδείας 128/93. Το 2003 το Κέντρο “Perros contra el Veneno” προχώρησε στην προετοιμασία ομάδας σκύλων διάσωσης, με τη μέθοδο Chest, ενώ τον Απρίλιο του 2004 εκπαίδευσε τις πρώτες ομάδες σκύλων ανίχνευσης δηλητηρίων και δηλητηριασμένων δολωμάτων, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο ARCON (http://www.metodoarcon.org/attachments/article/6/SynthesisArconMethod.pdf), από τις πλέον αποτελεσματικές διεθνώς.

Οι δύο ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι που στελεχώνουν την ΚΟΣ, η Ντάικα και η Καρίνα, είναι γερμανικοί ποιμενικοί, αδέλφια, ηλικίας πλέον 32 μηνών. Έφτασαν μαζί με τον εκπαιδευτή τους Jesus Lopez στην Κρήτη στις 16 Ιουνίου 2016 οπότε και ξεκίνησαν την συν-εκπαίδευσή τους με τους χειριστές τους στις 17 Ιουνίου 2016 έως τις 20 Ιουλίου 2016. Χειριστές τους είναι οι κ.κ. Γιάννης Γρηγοράκης (Καρίνα) και Σπύρος Νηστικάκης (Ντάικα), ομοσπονδιακοί θηροφύλακες που ανήκουν στο δυναμικό της Α΄ Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Κρήτης Δωδεκανήσου.

Η εκπαίδευση πραγματοποιήθηκε υπό τον συντονισμό του Πανεπιστημίου Κρήτης – Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης σε συνεργασία με τον εκπαιδευτή κ. Lopez με διπλά πρακτικά μαθήματα (περιπολίες) καθημερινά αλλά και θεωρητική εκπαίδευση.
Στις 21 Ιουλίου 2016 πραγματοποιήθηκε η επίσημη παρουσίαση της ΚΟΣ με συνέντευξη Τύπου και έκτοτε τα δύο σκυλιά επιχειρούν μέχρι σήμερα επιτυχώς σε όλη την Κρήτη με τον συντονισμό και την επίβλεψη του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης σε συνεργασία με την Α’ Κυνηγετική Ομοσπονδία Κρήτης & Δωδεκανήσου.

Από 1ης Ιουλίου 2017 οι σκύλοι ανήκουν πλέον στο επιχειρησιακό δυναμικό της Α’ ΚΟΚΔ, ενώ το ΠΚ-ΜΦΙΚ έχει υποστηρικτικό επιστημονικό ρόλο, παρακολουθώντας τα αποτελέσματα της δράσης και συνεργαζόμενο με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες (Δ/νση Δασών, Δ/νση Κτηνιατρικής, Δ/νση Περιβάλλοντος, Δήμους κ.λπ.) και με την Εθνική Ομάδα Εργασίας Ενάντια στα Δηλητηριασμένα Δολώματα και τις υπόλοιπες Ομάδες Σκύλων που δρουν στη χώρα, για την εξάλειψη του φαινομένου της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων.

Λίγα λόγια για τα ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά
• Εκπαιδεύονται με τις ίδιες μεθόδους που εκπαιδεύονται οι σκύλοι για την ανίχνευση ναρκωτικών ή εκρηκτικών
• Η εκπαίδευση των συγκεκριμένων σκύλων, από την γέννησή τους μέχρι τη στιγμή που είναι επιχειρησιακά έτοιμοι, διαρκεί 18 μήνες
• Η μέθοδος εκπαίδευσης είναι η Arcon (από το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό κέντρο της Ανδαλουσίας)
• Με μια οσφρητική ευαισθησία χίλιες φορές δυνατότερη από την ανθρώπινη, ο σκύλος αυτός μπορεί να συλλάβει τις δυνατές οσμές από ουσίες που χρησιμοποιούνται στα δηλητηριασμένα δολώματα (μια αρκετά περιορισμένη οικογένεια εξαιρετικά τοξικών βιοκτόνων που συχνά χρησιμοποιούνται στη γεωργία π.χ. οργανοφωσφορικοί ή καρβαμιδικοί εστέρες) οι οποίες μεταφέρονται από τα ρεύματα αέρα και μαρτυρούν την προέλευσή τους
• Οι σκύλοι δεν δουλεύουν, εάν δεν συνοδεύονται από τον χειριστή τους
• Εξωτερικά ερεθίσματα όπως θόρυβοι, πολυκοσμία, αυτοκίνητα κ.λπ. επηρεάζουν την απόδοση του σκύλου, ως προς την ταχύτητα εντοπισμού των ευρημάτων (απόσπαση προσοχής)
• Μπορούν να ανιχνεύσουν μια ευρεία γκάμα τοξικών αλλά οποιουδήποτε «περίεργου» αντικειμένου που πιθανά δεν έχει λόγο να βρίσκεται στη συγκεκριμένη περιοχή π.χ. θηλιές, δόκανα κ.λπ.

Περιληπτική περιγραφή διαδικασίας περιπολιών
Η ΚΟΣ επικεντρώνεται στην ανεύρεση δηλητηριασμένων δολωμάτων και νεκρών δηλητηριασμένων ζώων με προτεραιότητα στην ύπαιθρο, έπειτα από σχετική ενημέρωση/καταγγελία από ιδιώτες ή και αρμόδιες υπηρεσίες, είτε απευθείας στους χειριστές των σκύλων, είτε στην ΑΚΟΚΔ και το ΠΚ-ΜΦΙΚ, είτε στις αρμόδιες υπηρεσίες (Αστυνομία ή/και Δήμος εάν πρόκειται για αστική περιοχή ή κοντά σε κατοικημένη περιοχή, Αστυνομία/αρμόδια Δασική Υπηρεσία εάν πρόκειται για την ύπαιθρο).
Για τις αστικές περιοχές, αυτοψίες γίνονται επιλεκτικά, καθώς οι συνθήκες στις πόλεις (πολυκοσμία, κίνηση οχημάτων, κίνηση άλλων ζώων, φασαρία κ.λπ.) δυσχεραίνουν την απόδοση των σκύλων.

Οι χειριστές προγραμματίζουν τις περιπολίες βάσει των καταγγελιών που δέχονται και συνήθως συνοδεύονται από δεύτερο θηροφύλακα (Ομοσπονδιακό ή του τοπικού Κυνηγετικού Συλλόγου), ο οποίος αναλαμβάνει, στην περίπτωση εύρεσης δηλητηρίων και νεκρών ζώων, τη μεταφορά των ευρημάτων στην εκάστοτε αρμόδια υπηρεσία και την κατάθεση σχετικής καταγγελίας/μήνυσης.

Για τη διεξαγωγή της περιπολίας απαιτείται η ακόλουθη προετοιμασία:
 Έλεγχος του εξοπλισμού της ομάδας (ειδικός ρουχισμός, πρωτόκολλα καταγραφής, gps, γάντια μιας χρήσης, σακούλες σκουπιδιών, φαρμακείο, νερό, πρώτες βοήθειες, παιχνίδι του σκύλου κ.λπ.)
Ο χειριστής αφού μεταφέρει τον σκύλο στο ενδεδειγμένο σημείο:
 Φοράει τον ειδικό ρουχισμό που έχει παραχωρηθεί από το πρόγραμμα
 Φοράει στον σκύλο τον ειδικό εξοπλισμό που έχει παραχωρηθεί από το πρόγραμμα
 Αφού ενεργοποιήσει το gps και καταγράψει το σημείο έναρξης, απελευθερώνει τον σκύλο και τον ακολουθεί από απόσταση
 Περιμένει το σήμα του σκύλου (σε περίπτωση ανίχνευσης δηλητηρίων)
 Εάν ο σκύλος δεν εντοπίσει δηλητήρια, επιστρέφει στον χειριστή
 Εάν εντοπίσει οτιδήποτε ξένο προς τον χώρο, ο σκύλος δίνει σήμα στον χειριστή και αναμένει στο σημείο εύρεσης την ανταμοιβή του (παιχνίδι)
 Ο σκύλος καλύπτει σχεδόν την 3πλή απόσταση απ’ τον χειριστή του.

Σε περίπτωση εντοπισμού δηλητηρίων ή νεκρών ζώων, οι χειριστές απομακρύνουν τα δηλητηριασμένα δολώματα ή/και τα δηλητηριασμένα νεκρά ζώα και συμπληρώνουν σχετικό πρωτόκολλο με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες.
Ακολούθως, μεταφέρουν τα ευρήματα που μπορούν να μεταφερθούν στην αρμόδια υπηρεσία όπου και καταθέτουν σχετική μήνυση. Οι καταγγελίες γίνονται είτε σε αστυνομικό τμήμα είτε σε δασαρχείο/δασονομείο στο οποίο υπάγεται η εκάστοτε ελεγχθείσα περιοχή.

Συνήθως η μήνυση γίνεται κατ’ αγνώστων, καθώς είναι δύσκολος ο εντοπισμός του δράστη. Η αρμόδια υπηρεσία προχωρά στην αποστολή των δειγμάτων για τοξικολογικές εξετάσεις εφόσον τα δείγματα είναι κατάλληλα για εξέταση, και αφού λάβει τα αποτελέσματα προχωρά στο σχηματισμό δικογραφίας ακολουθώντας τη διαδικασία που ο νόμος ορίζει.

Το ΠΚ-ΜΦΙΚ και η Α’ ΚΟΚΔ παρακολουθούν τη δράση της ΚΟΣ, τηρούν μητρώο περιπολιών και καταγράφουν σε ειδική βάση δεδομένων το σύνολο των στοιχείων. Το μητρώο καταγραφής της ΚΟΣ ακολούθως κοινοποιείται στην Ομάδα Εργασίας για την Αντιμετώπιση των Δηλητηριασμένων Δολωμάτων, προκειμένου να ενημερωθεί η Εθνική Βάση Δεδομένων και να εκδοθεί η ετήσια αναφορά της προαναφερόμενης Ομάδας Εργασίας.

Το ΠΚ-ΜΦΙΚ και η Α’ ΚΟΚΔ παρακολουθούν επίσης την εξέλιξη των καταγγελιών/μηνύσεων, αναζητούν τις τοξικολογικές εξετάσεις και ενημερώνουν αντιστοίχως το μητρώο καταγραφής, δημοσιοποιούν τα στοιχεία στο κοινό και υλοποιούν δράσεις ενημέρωσης, τόσο για τους πολίτες όσο και για στελέχη υπηρεσιών, κυνηγούς, κτηνοτρόφους, αγρότες, φιλοζωικά σωματεία και Περιβαλλοντικές ΜΚΟ.

Συνοπτικά αποτελέσματα 1 χρόνου λειτουργίας της ΚΟΣ
Από τον Ιούλιο του 2016 έως τον Ιούλιο του 2017 που επιχειρούν και τα δύο σκυλιά στην Κρήτη, τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα είναι τα ακόλουθα:

Σύνολο περιπολιών 121 (3 εκτός Κρήτης)
Θετικές αυτοψίες 68 (66 στην Κρήτη) [θετικές αναφέρονται οι περιπολίες στις οποίες έχουν εντοπιστεί δολώματα/νεκρά ζώα ή οτιδήποτε άλλο]
Καταγγελίες/μηνύσεις 31
Τοξικολογικές εξετάσεις 9 περιπτώσεις (για τις οποίες υπάρχουν επισήμως αποτελέσματα)
Τοξικές ουσίες που ανιχνεύθηκαν METHOMYL
Ευρεθέντα δολώματα 209 (κυρίως μικρά κομμάτια κρέας εμποτισμένα με τοξικές)
Ευρεθέντα νεκρά ζώα 91 (43 σκυλιά, 16 γάτες, 8 πετροκούναβα, 7 σκαντζόχοιροι κ.α.)
Άλλα ευρήματα 1 (θηλιά)

Κίνητρο δραστών Άγνωστο στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν από τη στιγμή που δεν εντοπίζεται ο δράστης. Γενικευμένη χρήση δολωμάτων απ’ όλες τις ομάδες του πληθυσμού, τόσο σε αστικές περιοχές όσο και στην ύπαιθρο, τουλάχιστον στην περίπτωση της Κρήτης. Βασικό πρόβλημα η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού που οδηγεί σε συγκρούσεις χρήσης γης μεταξύ των χρηστών, η αύξηση των αδέσποτων ζώων (λόγω εγκατάλειψης και ανεπαρκούς αντιμετώπισης του φαινομένου από την πολιτεία) και η έλλειψη παιδείας και σεβασμού του πολίτη απέναντι στο περιβάλλον και τη φύση.